Rất nhiều tính toán khoa học có thể chỉ ra chỗ đặt loa tốt nhất trong phòng dựa trên nguyên tắc và tính toán theo không gian ba chiều. Song, trong điều kiện nghiệp dư, những người nghe bình thường khó có thể sắp xếp chỗ để loa một cách hợp lý nhất. 
 

        
Phòng nghe. Ảnh: Tiscali.     

Để hiểu được các hướng dẫn có thể trợ giúp, trước tiên bạn nên nắm rõ vài vấn đề cơ bản về cách truyền âm thanh khi chúng ra khỏi loa. Mọi bề mặt của căn phòng và đồ vật trong phòng đều là những vật phản xạ âm thanh và ý nghĩ cho rằng âm thanh chỉ đi thẳng từ loa đến tai người nghe là không chính xác. Trong thực tế, có vô só sóng âm đến tai bạn qua các phản xạ với đồ vật, tường hoặc sàn phòng nghe. Hình ảnh stereo cũng được tạo thành từ thời gian đến của các sóng âm(phase), tuy nhiên sự định vị chính xác của hình ảnh có thể bị nhiễu do các phản xạ. Những yếu tố khác như âm sắc hay màu sắc của âm thanh, tính chất của nhạc cụ, độ trong của giọng ca cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều sự kết hợp giữa âm thanh thẳng và âm thanh phản hồi.
Để tránh các âm thanh phản hồi, nhiều chuyên gia chủ trương đặt các loa vào một vùng "chết" của phòng nghe, nơi mà các phản xạ âm thanh sẽ ở mức nhỏ nhất, chẳng hạn, đặt loa ở gần những bức tường có treo rèm dày. Việc xử lý âm học phòng nghe cũng chính là để triệt tiêu phần nào các âm thanh phản xạ này. Nếu bạn muốn nghe loa phát ra âm thanh chính xác theo phân tích kỹ thuật về đáp tuyến tần số mà nhà sản xuất đã chỉ ra thì hãy đặt chúng vào vùng không chịu phản xạ âm thanh, hay vùng "chết" của phòng nghe. Tuy nhiên, trong trường hợp này, ampli của bạn phải có công suất lớn hơn so với khi không có tiêu âm.
 

Vậy một căn phòng thông thường không có tiêu âm thì âm thanh sẽ thế nào? Nhờ sự phản xạ âm từ những bức tường hậu và tường bên, âm thanh sẽ được "nhân công suất" và bạn nghe thấy to hơn hẳn so với khi có tiêu âm. Chỉ cần to hơn chút nữa là sẽ có cảm giác âm thanh bị rối, bị dội tiếng bass... Không hề có ảo thuật gì ở đây. Bạn chỉ cần thử đặt một loa ra ngoài vườn và âm thanh khi ấy sẽ rất nhỏ, thiếu sức sống động nếu so sánh với khi đặt trong phòng khách tiêu chuẩn.
Một trong những vấn đề tiêu âm đối với loa là tất cả các thiết bị hấp thu âm thanh như rèm hay thảm ta dùng trong phòng sẽ hạn chế rất tốt phản xạ âm thanh trung và cao (từ 500 - 20.000 Hz), nhưng kém hay hoàn toàn không có tác dụng khi gặp tần số thấp (dưới 200 Hz). Và các tần số thấp lại luôn được căn phòng khuyếch đại nhiều nhất, trong nhiều trường hợp, tới 12 dB ở dưới 100 Hz. Đặt các loa tại vùng "chết" sẽ chỉ đạt được hiệu quả đối với dải trung và cao, còn lại thì sẽ làm trầm trọng hơn vấn đề về tần số thấp.
 

        
Một góc đặt loa. Ảnh: Acoustics.    
 

Để đánh giá hiệu ứng của các bức tường và sàn đối với tín hiệu tần số thấp (dưới 200 Hz) của loa, người ta đã thí nghiệm dùng một loa đặt ở nhiều vị trí khác nhau trong phòng. Đặt loa trên sàn (hoặc tựa vào một bức tường trên một bệ hay giá đỡ cao) thì mức nén âm tăng lên trên dưới 6 dB. Nếu để loa trên sàn và tựa lưng vào tường sau, mức nén âm tăng lên khoảng 12 dB, còn nếu đặt nó vào đúng góc nhà thì mức nén âm tăng tới 18 dB. Với phần lớn chúng ta, nếu loa của bạn thiếu bass, cách dễ nhất để sử dụng các nhân tố khuyếch đại tần số thấp này là đặt loa gần vào tường sau (loa bookshelf vẫn phải có chân loa).
Kết quả, nếu ta di chuyển loa gần tới bức tường phía sau sẽ làm tăng tín hiệu bass đầu ra và đồng thời cũng có thể kết hợp rất tốt với phòng nghe dựa trên kích thước của phòng đặt loa.
Ngược lại, nếu bạn di chuyển loa ra xa bức tường thì tín hiệu bass đầu ra sẽ giảm và việc kết hợp với phòng nghe sẽ kém hơn. Đây chính là phương pháp đầu tiên để bạn có thể điều chỉnh chế độ bass cho loa bởi phần lớn loa có thể được cân bằng giữa bass với trung và treble bằng việc dịch chuyển loa gần hơn hay xa hơn bức tường phía sau.
   
Bạn cũng có thể tránh khỏi chế độ phòng nghe không ưng ý bằng việc điều chỉnh vị trí ngồi. Hãy xem xét điều gì xảy ra nếu bạn đặt loa dựa vào tường ở cuối phòng, còn bạn ngồi trên ghế ở sát đầu kia của phòng. Trong trường hợp này, không chỉ có loa kết hợp với các chế độ phòng nghe ở điểm tăng cường tiếng bass mà chính bạn cũng đang ngồi ở đúng điểm có thanh áp bị dâng cao. Theo các tính toán và thử nghiệm thực tế, với các tần số thấp khoảng dưới 50 Hz, cường độ có hơi tăng cao thì phần lớn người nghe vẫn không bị ảnh hưởng gì và trên thực tế thì những người say mê các âm trầm dịu êm sẽ vẫn cảm thấy dễ chịu. Nhưng với những mức tần số khác khoảng từ 70 Hz đến 120 Hz, người nghe sẽ cảm thấy rất mệt. Trong trường hợp này hãy dịch chuyển vị trí ngồi trong phòng về phía đặt loa.

(Còn tiếp)
(Theo Nghe Nhìn)